O Pascale και το σκάκι(4)

Ο Pasquale έσκυψε προς το μέρος μου και με κοίταξε με μάτια που γέλαγαν.
Διασκέδασε για λίγο με την απορία μου που δεν έκανα τον κόπο να κρύψω και ύστερα τεντώθηκε προς τα πίσω στην καρέκλα του και έκανε μια κινηση με τα χέρια σα να αγκάλιαζε το σύμπαν:
-Βλέπεις φίλε μου; Μόνο που μπορείς να είσαι σε αυτό το υπέροχο μέρος, με όλους αυτούς τους νέους και τις υπέροχες κοπέλες, να κουβεντιάζουμε και να παίζουμε το σκάκι μας και να επικοινωνούμε με ανθρώπους μέχρι πριν από λίγο εντελώς άγνωστους! Ω, στο λέω φίλε μου, η χώρα σας είναι υπέροχη!
Αυτή η έκρηξη θαυμασμού ομολογώ ότι με έπιασε απροετοίμαστο.
-Ναι δεν είμαστε και άσχημα, αλλά εσύ βλέπεις μόνο τα καλά, επειδή δεν ζεις εδώ...
-Όχι, όχι! με διέκοψε πριν τελειώσω την φράση μου σχεδόν φωνάζοντας!
-Μερικά πράγματα είναι τόσο σημαντικά που μπορούν να σε αποζημιώσουν για οτιδήποτε. Ξέρεις ότι στο Παρίσι δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε τώρα;
-Τί δηλαδή;
-Να ανοίξουμε ένα σκάκι σε ένα café και να καθόμαστε να παίζουμε.
-Και γιατί όχι; ρώτησα δύσπιστα.
-Επειδή οι Γάλλοι δεν έχουν σε μεγάλη εκτίμηση το σκάκι, στην πραγματικότητα οι περισσότεροι δεν έχουν ιδέα περί τίνος πρόκειται!
-Μα και σε μας δεν είναι καλύτερα τα πράγματα, μάλλον για σύμπτωση πρόκειται που βρήκες τόσους αντιπάλους σήμερα.
-Πιθανόν. Δεν είναι όμως καθόλου ίδια η αντιμετώπιση.Εμένα με έχουν διώξει από café στο Παρίσι μόνο και μόνο επειδή έβγαλα το σκάκι μου και έβλεπα ήσυχα-ήσυχα μια παρτίδα απο το περιοδικό! Μετά από πέντε λεπτά ήρθε ο σερβιτόρος και μου ζήτησε να φύγω. Όταν ρώτησα τον λόγο μου είπε ότι απαγορεύεται το σκάκι, διαμαρτηρήθηκα ότι δεν ενοχλώ κανέναν και έλαβα την απάντηση ότι αν δεν φύγω σε τρία λεπτά θα καλέσει την αστυνομία.Έφυγα γιατί ήξερα ότι θα το έκανε και ότι η αστυνομία θα του έδινε δίκιο.
Αυτά που άκουσα με σόκαραν. Μα καλά χούντα έχουν στη Γαλλία και δεν το ξέραμε;
Ζήτησα εξηγήσεις:
-Θα φώναζαν την αστυνομία για κάτι τέτοιο; Είναι δυνατόν;
-Φυσικά είναι δυνατόν.Όλα είναι δυνατά αν δεν έχεις αρκετά λεφτά για να κερδίσεις το σεβασμό και αν κάνεις οτιδήποτε που δεν είναι γενικά αποδεκτό σαν φυσιολογικό!
Με την άγνοια και τη μισαλλοδοξία τους θεωρούν κάποιον που παίζει σκάκι μόνος του, κάτι που απλά δεν χρειάζεται να ανεχτούν. Γιατί να το κάνουν άλλωστε όταν δεν τους αφήνει κέρδος; Τους έπιανα το τραπέζι με ένα καφέ, γιατί να το ανεχτούν, απλά φωνάζουν την αστυνομία να με διώξει. Αυτοί είναι οι Γάλλοι!
-Η αλήθεια είναι ότι εδώ δύσκολα θα γινόταν κάτι τέτοιο, αν όμως η πολιτική τους είναι τέτοια και το μαγαζί ήταν γεμάτο...
Για ένα περίεργο λόγο η εικόνα αυτού του ανθρώπου που ξεχείλιζε οργή και πικρία για τους συμπατριώτες του με είχε συγκινήσει και έψαχνα κάποιο τρόπο να τους δικαιολογήσω στα μάτια του λέγοντας βλακείες.
Ο Pasquale χαμογέλασε συγκαταβατικά λες και κατάλαβε τις σκέψεις μου.
-Μα δεν ήταν γεμάτο το café! Είχε πολλά τραπέζια άδεια. Αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Κοίταξέ με φίλε μου.
Έκανε μια μεγάλη παύση αναγκάζοντάς με να τον παρατηρήσω.
-Κοίταξέ με , επανέλαβε. Δεν έχω αυταπάτες. Είμαι 46 χρονών, έχω ζήσει σε πολλές χώρες αλλά δεν έχω πατρίδα, έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους αλλά δεν έχω οικογένεια, έχω μείνει σε πολλά μέρη αλλά τα τελευταία έξι χρόνια δεν έχω καν μόνιμη κατοικία. Είμαι οδηγός νταλίκας και αυτή είναι η δουλειά μου και το σπίτι μου. Κάθε δεκαπέντε μέρες το δρομολόγιό μου με φέρνει στην πόλη σας Σαββατοκύριακο και πρέπει να περιμένω μέχρι τη Δευτέρα για να συνεχίσω το δρόμο μου. Από παντού είμαι περαστικός, και από τα όμορφα και από τα άσχημα. Έτσι ήμουν πάντα στη ζωή μου, και πριν κάνω τον οδηγό, και δεν παραπονιέμαι γι’ αυτό, ούτε θέλω να το αλλάξω...
Πήγα κάτι να πω μα με διέκοψε με ένα νεύμα.
-Αλλού θέλω να καταλήξω: Δεν είμαι ωραίος, δεν είμαι καλοντυμένος, το αντίθετο μάλλον, είναι προφανές ότι δεν έχω πολλά λεφτά ή κάποια κοινωνική θέση και επίσης δεν μπορώ να πω, λόγω του ότι ζω στο φορτηγό μου, ότι είμαι και ιδιαίτερα καθαρός. Σαν να μην φτάνουν όλα αυτά είμαι προφανέστατα περαστικός ξένος και δεν μιλάω τη γλώσσα σας. Και όμως! Είμαι σε αυτή την καφετέρια από τις τέσσερεις το μεσημέρι, μόνος μου με τη σκακιέρα μου και έχω πάρει μόνο ένα καφέ. Όχι μόνο δεν με ενόχλησε κανείς, αλλά η κοπέλα που με σέρβιρε ήταν ευγενέστατη, μου έχει φέρει νερό τρεις φορές και απάντησε υπομονετικά στις ερωτήσεις μου και ύστερα βρήκα παρέα για σκάκι και κουβέντα, πρώτα τα παιδιά και τώρα εσένα. Πώς εξηγείς εσύ ότι εσείς μου φέρεστε σαν ανθρώπινο ον, ενώ οι συμπατριώτες μου θα με είχαν πετάξει έξω σαν αλήτη;
Δεν είχα πρόχειρη κάποια εξήγηση έτσι ο Pasquale συνέχισε:
-Άκουσε μια ιστορία ακόμα. Είμαι με τη νταλίκα σε μια μικρή επαρχιακή γαλλική πόλη και πρέπει να περιμένω αρκετές ώρες πριν συνεχίσω το ταξείδι μου. Υπάρχει ένα μοτέλ που όμως είναι αρκετά ακριβό και δεν θέλω να πετάξω τόσα λεφτά για μερικές ώρες και μια και βρέχει συνεχώς παρκάρω τη νταλίκα σε ένα πάρκιν και πηγαίνω και κάθομαι σε ένα μαγαζί από αυτά που βρίσκεις στους αυτοκινητόδρομους, καφέ, γλυκό, φαγητό, λίγο απ΄όλα. Το μέρος είναι εντελώς άδειο. Παίρνω ένα καφέ, αράζω σε ένα τραπεζάκι κοντά στο παράθυρο και χαζεύω τη βροχή. Μετά από λίγο βγάζω τη σκακιέρα μου και μελετάω μια παρτίδα. Παρατηρώ ήδη ότι ο ιδιοκτήτης έχει αρχίσει να με στραβοκοιτάει αλλά έχω αρκετές ώρες να σκοτώσω μπροστά μου και δεν αντέχω στην ιδέα να τις βγάλω όλες στην καμπίνα της νταλίκας με όλο αυτό το κρύο και τη βροχή και για να παρατείνω την παραμονή μου όταν τελειώνω τον καφέ μου παραγγέλνω και μία πάστα. Ο ιδιοκτήτης συνεχίζει να με στραβοκοιτάει και να μουρμουρίζει και έτσι παρότι έχω αρχίσει να εκνευρίζομαι, μετά από λίγο παίρνω και μια πορτοκαλάδα, την οποία φυσικά πίνω σιγά-σιγά για να κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο. Όχι για πολύ όμως! Σε λίγο σκάει ο τύπος πάνω από το τραπέζι μου και μου ζητάει να φύγω!
-Ξέρετε έχω το φορτηγό μου παρκαρισμένο απέναντι και πρέπει να περιμένω λίγες ώρες μέχρι να μπορέσω να φύγω...Πιστεύω άλλωστε ότι δεν ενοχλώ...
-Λυπάμαι αλλά πιάνετε το τραπέζι κύριε.
-Μα οι δυο μας είμαστε, δεν έχει κόσμο!
-(δείχνοντας τη σκακιέρα) Άκουσε να δεις, δεν ξέρω τί είδους ομοφυλικές μαλακίες είναι αυτά, αλλά δεν τα γουστάρω στο μαγαζί μου και αν δεν ξεκουμπιστείς μόνος σου θα το κάνω εγώ για σένα!
Ο Pascale περιέγραφε το διάλογο πολύ παραστατικά και με τα τελευταία λόγια ακούμπησε το δεξί του χέρι στον ώμο του σαν κάποιος να ήταν έτοιμος να τον αρπάξει. Έκανε μια μικρή παύση και πήρε δυο βαθειές ανάσες. Ήταν φανερό πως η ανάμνηση του περιστατικού τον σύγχιζε ακόμα και δεν μπόρεσα να μην σκεφτώ πως ακόμα και αν με δούλευε, θα άξιζε να τον πιστέψω μόνο και μόνο για την εκπληκτική περφόρμανς!
-Με το που με ακούμπησε γύρισε το μυαλό μου ανάποδα! Άφησα τις ευγένειες, που όπως βλέπεις δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα και σηκώθηκα πάνω φωνάζοντας:
-Πάρε τα χέρια σου από πάνω μου πουτάνας γιε γιατί μπορεί να φέρεις τους φίλους τους μπάτσους αλλά μέχρι να έρθουν θα έχω προλάβει να σου κάνω το μαγαζί καλοκαιρινό και τα μούτρα αγνώριστα!
Θα πρέπει να γυάλιζε το μάτι μου από το θυμό γιατί ο τύπος έκανε πίσω μερικά βήματα και εγώ τα μάζεψα αηδιασμένος και έφυγα.Έτσι είναι οι περισσότεροι, βλάχοι τοπικιστές! Αφού δεν τα ακούμπησα στο άθλιο μοτέλ τους η παρουσία μου ήταν απλώς επιβλαβής: ανέπνεα τον πολύτιμο αέρα τους φαίνεται! Και άκου έκφραση για το σκάκι, “homosexual shit”, για όνομα του Θεού!
Ο Pascale γέλασε και ο θυμός του εξανεμίστηκε. Προσπάθησα να φανταστώ αυτό τον τόσο ευγενή άνθρωπο με τους γοητευτικούς τρόπους και τον κοσμοπολίτικο αέρα σαν μαινόμενο νταλικιέρη σε επαρχιακή γαλλική καφετέρια. Δύσκολο, αλλα μήπως είχα γνωρίσει ποτέ κανένα φορτηγαντζή για να συγκρίνω; Τουλάχιστον όμως λύθηκε το μυστήριο της παρουσίας του στην πόλη μας -είπαμε για τουρίστας δεν έπειθε καθόλου- .Από την άλλη το σχόλιό του για τους τοπικιστές που σε βλέπουνε σαν πορτοφόλι δεν με εξέπληξε. Κάποιοι δικοί μας νησιώτες δεν είναι καθόλου καλύτεροι, αν σκεφτείς μάλιστα ότι ζουν από τους «κουτόφραγκους». Προτίμησα όμως να να μη το αναφέρω.
-Εσύ από που είσαι; Ρώτησα.
-Από τα βορειοδυτικά, μικρό μέρος, δεν έχει σημασία. Και εκεί δεν είναι καλύτεροι! Μου ανέφερες πριν την αστυνομία, θα σου πω λοιπόν κάτι χαρακτηριστικό: όταν ήμουν νέος, πριν φύγω από την ιδιαίτερη πατρίδα μου, είχα βρεθεί μια μέρα σε ένα μέρος αρκετά μακριά από το σπίτι μου. Δεν έχουν σημασία οι περιστάσεις, σημασία έχει ότι δεν είχα τρόπο να γυρίσω πίσω και αποφάσισα να πάω με τα πόδια. Η απόσταση μεγάλη, θα μου έπαιρνε αρκετές ώρες και η διαδρομή ήταν εντελώς ερημική αλλά το πήρα απόφαση και ξεκίνησα. Μετά από καμιά ώρα περπάτημα στην άκρη του δρόμου, εμφανίζεται του σκοτωμού ένα περιπολικό, κατεβαίνουν δυο μπάτσοι και με βουτάνε! Το φαντάζεσαι; Στην άκρη του πουθενά, στην απόλυτη ερημιά, ούτε ένα σπίτι στον ορίζοντα και πλάκωσε η αστυνομία να με ανακρίνει! Και ξέρεις γιατί;
-Γιατί; ρώτησα με ανυπόκριτη περιέργεια.
-Επειδή περπάταγα! μου απάντησε ο Pascale με ένα θριαμβευτικό χαμόγελο.
Το κοντινότερο χωριό απείχε χιλιόμετρα. Τί δουλειά έχει κανείς να περπατάει μόνος σε έναν έρημο επαρχιακό δρόμο; Δεν είναι συνηθισμένο και αφού δεν είναι συνηθισμένο είναι ύποπτο! Φαίνεται ότι κάποιος με είδε να περπατάω -κυάλια είχε άραγε;- και θεώρησε καλό να ειδοποιήσει την αστυνομία. Για τέτοιους ανθρώπους μιλάμε!
-Και τί έγινε τελικά;
-Τίποτα, τί να γίνει; Με αντιμετώπισαν βέβαια σαν εγκληματία, με τρέλαναν στις ερωτήσεις, αλλά τελικά αναγκάστηκαν να με αφήσουν. Το περπάτημα ευτυχώς δεν είναι ακόμα παράνομο!
Φαντάστηκα το σκηνικό προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα: «-Καλησπέρα σας, πήρα να σας πω ότι υπάρχει κάποιος που περπατάει στο 62^ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Τρίπολης-Καλαμάτας.» και ο μπάτσος: «Άμεση δράση είμαστε κύριε, όχι ραδιοταξί!»
Γέλασα ασυναίσθητα και μαζί μου γέλασε ο Pascale.
-Σε πέταξαν τουλάχιστον λίγο πιο κάτω με το αμάξι;
Τώρα πνίγηκε στα γέλια.
-Μπα, ούτε που το σκέφτηκαν, αλλά και εγώ μόνο με χειροπέδες θα έμπαινα εκεί μέσα!
-Πάντως, συνέχισε ο Πασκάλ, τώρα πια δε θέλω να τα θυμάμαι όλα αυτά. Όταν ήμουν νέος με εξόργιζαν, μα τώρα θέλω να κρατώ όση δύναμη απομένει στη μνήμη μου για πιο όμορφα πράγματα.
Υπήρχε μια σκιά θλίψης και παραίτησης στα τελευταία του λόγια που έδειχνε πως μίλαγε για όλα όσα τον έχουν πικράνει στη ζωή και όχι μόνο για αγενείς αστυνομικούς και σερβιτόρους.
Ένιωσα ένα μικρό σφίξιμο στο στομάχι. Ο Πασκάλ ασκούσε από την αρχή μια αδιόρατη γοητεία πάνω μου και ξαφνικά κατάλαβα το γιατί: ήταν ειλικρινής. Ήταν απόλυτα ειλικρινής, όπως μόνο με έναν εντελώς ξένο μπορούμε να είμαστε. Ντράπηκα για την προηγούμενη καχυποψία μου.
-Καλά, δε νομίζω να έχει αρχίσει να σε εγκαταλείπει η μνήμη σου από τώρα, απάντησα για να ελαφρύνω το κλίμα.
-Δυστυχώς εδώ και αρκετό καιρό. Και όχι μόνο η μνήμη, μα συνολικά ο εγκεφαλός μου παρουσιάζει όλο και πιο έντονα τα αναπόφευκτα σημάδια της γήρανσης. Και ξέρεις, για το σώμα μας είμαστε κάπως προετοιμασμένοι, επειδή οι αλλαγές είναι αδιάκοπες και ορατές, όμως η συνειδητοποίηση ότι το μυαλό σου σε εγκαταλείπει σιγά-σιγά είναι απείρως πιο οδυνηρή.
-Μήπως υπερβάλλεις; Εμένα δε μου φαίνεται να σε έχει εγκαταλείψει το κεφάλι σου!
-Και όμως. Είναι αμέτρητα τα πράγματα που μπορώ να παρατηρήσω ότι κάνω χειρότερα ή με μεγάλη δυσκολία σε σχέση με το παρελθόν. Ένα από αυτά είναι το σκάκι. Παίζω πολύ χειρότερα απ’ ότι στο παρελθόν, δεν μπορώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου τις βαριάντες που έχω διαβάσει πρόσφατα και δυσκολεύομαι αφάνταστα να διατηρήσω την αυτοσυγκέντρωσή μου κατά τη διάρκεια της παρτίδας.
-Πάντως η ηλικία από 30 έως 40 θεωρείται η πιο ώριμη για ένα σκακιστή. Εσύ δεν είσαι και πολύ μεγαλύτερος...
-Δεν ξέρω, ίσως να φταίει και αυτή η ηλίθια δουλειά που κάνω. Μάλλον το να καταπίνεις ατελείωτα χιλιόμετρα στους δρόμους δεν είναι ότι καλύτερο για τα εγκεφαλικά σου κύτταρα! Η παρακμή έρχεται αναπόφευκτα φίλε μου και το νιώθω πολύ καλά. Μπορώ να πω ότι τον τελευταίο καιρό αυτή είναι η κύρια ασχολία μου: να παρατηρώ τη σήψη του μυαλού μου και να διακρίνω ένα –ένα τα αδιάψευστα σημάδια του επερχόμενου τέλους, μάλιστα κρατώ σημειώσεις για όλα αυτά!
Η απλότητα και η σιγουριά με την οποία μίλαγε για κάτι τόσο φοβερό ο Πασκάλ με τάραξε. Η ήρεμη παραδοχή της ήττας από το Χρόνο, η ψύχραιμη αποτίμηση της παρακμής, είναι σκέψεις που οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμάμε να μην κάνουμε ποτέ. Και αυτός ο αθεόφοβος φορτηγαντζής-σκακιστής απ’ τη Γαλλία είχε βαλθεί να μελετά τον εαυτό του, επιστήμονας και πειραματόζωο ταυτόχρονα! Και όλα συνηγορούσαν ότι σαν κριτής δεν έδειχνε καμία επιείκεια.
-«Σήψη του μυαλού»; Δεν είσαι λίγο σκληρός;
Η έκφρασή του, που μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση, ήταν “decaying mind”. Αυτή η αμετάφραστη μετοχή που υποδήλωνε μια αναπόδραστη διεργασία ήταν που με αναστάτωνε περισσότερο.
Ο Πασκάλ όμως παρέμενε ήρεμος.
-Καθόλου, μου απάντησε. Έτσι ακριβώς έχουν τα πράγματα φίλε μου, απλώς εσύ είσαι ακόμα πολύ νέος για να μπορείς να το δεχτείς.
Μείναμε αμίλητοι για λίγο.
-Και δεν υπάρχει λόγος να τα σκέφτεσαι αυτά από τώρα, συνέχισε χαμογελώντας.
Είχε πια νυχτώσει για τα καλά. Μιλήσαμε λίγο ακόμα για σκάκι, για τα ταξείδια του στην Ινδία και το Θιβέτ, για τον Μιττεράν και το Σιράκ. Ο Πασκάλ μιλούσε με ευφράδεια και άκουγε με γνήσιο ενδιαφέρον.
Έπρεπε όμως να πηγαίνω. Η στάση μου «για μια παρτιδούλα» είχε κρατήσει σχεδόν τέσσερεις ώρες!
-Πες μου, ξέρεις κανένα μέρος που θα μπορούσα να βρίσκω σκακιστές για καμιά παρτίδα όταν περνάω από τα μέρη σας; με ρώτησε ενώ σηκωνόμουν.
Του περιέγραψα πώς να βρει το καφενείο που μαζευόμαστε τα απογεύματα και παίζουμε σκάκι. Ενθουσιάστηκε που θα ξανάβρισκε παρέα για παιχνίδι και με βεβαίωσε ότι θα πήγαινε αύριο κιόλας κατά το μεσημεράκι. Είπα πως θα κοίταζα να περάσω και δώσαμε τα χέρια.
-Σε ευχαριστώ πολύ για τις παρτίδες και την παρέα φίλε μου.
Σήκωσα αμήχανα τους ώμους. Μετά από ένα ενδιαφέρον διάλειμμα εγώ γύριζα στην οικογένεια και στους φίλους μου και ο Πασκάλ ξανάμενε μόνος. Έφυγα με γρήγορα βήματα κρύβοντας μια μικρή ανεξήγητη ενοχή.

Την άλλη μέρα δεν πήγα στο σκακιστικό καφενείο που είχα στείλει τον Πασκάλ. Δεν θυμάμαι γιατί, μάλλον είχα ξεχάσει εντελώς την απογευματινή μας συνάντηση. Άκουσα όμως τυχαία μετά από αρκετό καιρό, ότι στο καφενείο έσκασε μια μέρα ένας περίεργος Γάλλος που έπαιζε καλό σκάκι.
Χαμογέλασα. Στο μυαλό μου ήρθε η εικόνα του με τη στρογγυλή κοκκινωπή μούρη, τη βερμούδα και την κόκκινη ξεβαμμένη φανελίτσα, να βασανίζεται ευχάριστα πάνω από μια περίπλοκη θέση στην αγαπημένη του σκακιέρα.

-Καλό δρόμο Πασκάλ, ψιθύρησα.